Titelbild: Däitsch bewaffent Gefierer fueren den 10. Mee 1940 duerch d’Stad Lëtzebuerg. © Photothèque de la Ville de Luxembourg. Auteur onbekannt.
D’Rou virum Stuerm
De Pierre Schon gouf den 8. Abrëll 1915 op dem Familljebauerenhaff am klengen Duerf Diënjen am Norde vu Lëtzebuerg, an den Ardennen, gebuer. Hien staamt aus enger Bauerefamill, déi zéng Generatiounen zréckgeet. Seng Elteren, de Jean Schon (gebuer 1875) an d’Catherine Dengler (gebuer 1868), hate siwe Kanner. Dräi méi al Schwësteren, d’Marguerite, d’Rosalie an d’Anne-Marie, e méi ale Brudder Nic, de Pierre selwer an zwee méi jonk Brieder, de Mich an de Franz. Zwee vun de Kanner sinn schon als Kanner gestuerwen: d’Anne-Marie war nëmme 6 Joer al an de Franz 11 Joer. De Pierre ass am Duerf op d’Schoul gaangen a wéi et deemools üblech war, huet hien duerno op dem Familljebauerenhaff geschafft.
De Pierre, zweete vu lénks, mat sengem eelere Brudder Nic a sengem méi jonke Brudder Mich, an hirer Sonndeskleedung. Diënjen, 1939
D’Aarbechtsbedingunge waren haart, well di meeschten Aarbecht mat der Hand oder mat der Hëllef vu Päerd an Ochse gemaach gouf. D’Felder goufen am järleche Wiessel bewirtschaft an et gouf eng gemëschte Landwirtschaft, wou d’Famillje Gromperen, Rommelen, Huewer a Geescht ugebaut hunn, wärend si och Kéi, Schwäin an Hinger fir de Liewensënnerhalt gehalen hunn. D’Familljen hunn zesummegeschafft, wärend d’Männer mam Plou gefuer sinn a schwéier Aarbecht iwwerholl hunn, waren d’Fraen an der Mëllechproduktioun, bei der Gaardenaarbecht an am Haus beschäftegt. D’Kanner hu fréi gehollef, oft d’Schoul mat der Aarbecht um Bauerenhaff kombinéiert. Trotzdeem huet et een enke Familljeband an e staarke Gemeinschaftsgeescht ginn.
Familljebild vum 1. Dezember 1939. Bestietnes vum Nic, dem méi ale Brudder vum Pierre, mat dem Albertine Erdel. De Pierre Schon ass an der zweeter Rei, den zweeten vu lénks.
Am Mee 1940 gouf dës roueg Existenz gestéiert, wéi d’Lëtzebuerger, bal 300.000 Awunner, déi däischterst Period vun der Geschicht vum Land erlieft hunn.
Eng onerwënscht Visitt
Fréi moies den 10. Mee 1940 sinn däitsch Panzer iwwert d’Grenz an d’Lëtzebuerger Land gerullt, a bis um Enn vum Dag war d’Majoritéit vum Land ënner Nazi-Besatzung.
D’Nazi-Invasioun zu Lëtzebuerg war Deel vun der méi grousser Militärcampagne, déi als Westlech Campagne bekannt ass. Déi Däitsch hu Lëtzebuerg als eng Etapp gesinn, fir di staark befestegt Maginot-Linn ze ëmgoen, déi déi wichtegst Verteidegung vu Frankräich géint eng Invasioun vum Osten aus war.
Um selwechten Dag, den 10. Mee, huet Däitschland och d’Invasioun vun der Belsch a vun de Niederlande lancéiert, mat der Blitzkrich-Taktik, déi séier Beweegunge vu Panzer, Infanterie a Loftënnerstëtzung mat abegraff huet, fir de Géigner ze iwwerwältegen, ier dësen effektiv kéint reagéieren. D’Niederlänner hunn nom Bombardement vu Rotterdam an anere Stied kapituléiert, wat d’Land déif getraff huet. D’Niederlande waren de 15. Mee 1940 voll däitsch besat. D’Belsch Arméi huet eng haart Resistenz geleescht, huet awer schlussendlech den 28. Mee 1940 kapituléiert.
Foto © ANLux FD005-01-099. E klenge däitsche Panzer kënnt op d’Belsch Grenz duer.
Mëttlerweil hunn d’Däitsch hir Offensiv a Richtung Frankräich weidergefouert. Den däitschen Duerchmarsch duerch d’Belsch an d’Ardennen huet déi franséisch a brittesch Truppen iwwerrascht. D’franséisch Arméi, déi op d’Maginot-Linn vertraut huet, war ze dënn verdeelt a konnt keng zesummenhängend Verdeedegung opbauen.
Den däitschen Duerchbroch a Frankräich huet d’brittesch a franséisch Arméie forcéiert, sech zréckzezéien. D’Evakuatioun vun Dünkirchen (26. Mee – 4. Juni 1940) war e Schlësselmoment am Krich, bei deem méi wéi 338.000 brittesch a franséisch Zaldote vun de Stränn zu Dünkirchen zeréck no Groussbritannien evakuéiert goufen – vill dovu mat klenge private Booter. Et war eng bedeitend, awer nëmme provisoresch Néierlag fir d’Alliéiert.
Evakuatioun vun Dünkirchen. Foto: Charles Ernest Cundall (Public Domain)
D’franséisch Regierung huet den 22. Juni formell kapituléiert. Dat huet zur Deelung vu Frankräich gefouert: an eng besaten Zon an eng sougenannt Fräi Zon am Süde vum Land, déi vun der Vichy-Regierung kontrolléiert gouf.
An nëmme sechs Wochen ass de Gros vu Westeuropa ënner Nazi-Kontroll gefall – eng totalitär Diktatur, definéiert duerch een aggressiven Nationalismus, Militarismus an eng rassistesch motivéiert Ideologie. D’Vitesse vun der Besatzung war e Schock, a wann am Ufank een et net konnt faassen, wat geschitt war, sou huet sech séier eng grouss Roserei breet gemaach. An de Länner vun den Alliéieren hunn sech no an no Resistenzbeweegunge forméiert, déi wärend dem ganze Krich aktiv bliwwe sinn an de Kampf fir d’Fräiheet iwwer véier an en halleft laang Jore weidergefouert hunn.
Foto © ANLux FD005-01-104. Däitsch Truppen déi den Nomëtteg vum 10. Mee 1940 duerch Lëtzebuerg marschéieren.
Galerie
Foto lénks uewen: Däitscher iwwerschreiden d’Grenz zu Waasserbëlleg den 10. Mee 1940 mat engem 8,8 cm Flack. Foto © ANLux FD005-01-101. Riets: Däitsch Panzer, déi de Mee 1940 duerch d’Belsch rullen. Foto Bundesarchiv 101I-127-0396-13A
